Giardino Olandese: een stukje Nederland in Livorno

“Onder deese steen rust TEEKE CLAESSEN TROMP gevoerd hebbende als capteyn het Deense koopvaardy schip De Vreede. Hy was gebooren te Ameland den 9 september 1713 en is hier te Livorno overleeden den 26 january 1761 in den ouderdom van 47 jaaren 4 maanden & 17 daagen.”

De zerk van Teeke Claessen in de Giardino Olandesi

Kapitein Tromp ligt begraven in Livorno in de Giardino Olandese, de Nederlandse Tuin. Vlak naast hem ligt de van Terschelling afkomstige, in 1740 in Livorno gestorven Pieter Bluys, bevelvoerder over ‘het hollandsch coopvaardyschip De S Pieter van Amsterdam’.

Even verderop hebben twee Rotterdamse kapiteins hun laatste rustplaats gevonden. En in de muur rond de dodenakker is de zerk ingemetseld van de in 1709 op 39-jarige leeftijd gesneefde kapitein Jan Boogerman ‘Die Beenen ende Leven / Heeft Moeten Vergeven / Als een Goet Zee en Oorlogsman’.

De Nederlandse Tuin

De Nederlandse Tuin, voluit I Giardini della Nazione Olandese Alemanna di Livorno,was tientallen jaren een compleet verwilderde jungle, maar is sinds kort grondig opgeknapt en weer toegankelijk voor het publiek, dat zo een indruk kan krijgen van het Nederlands verleden in deze Toscaanse havenstad.

Vrijhaven Livorno

Livorno was in de zeventiende en achttiende eeuw een vrijhaven, waar joden en buitenlanders hun eigen nationes (gemeenschappen) konden vormen en waar ook andere confessies dan de katholieke gedoogd werden. Voor de Nederlanders vormde Livorno vooral een goede uitvalsbasis voor de handel met Italië en de Levant.

Zo werd in 1622 door twee Vlamingen en zes Hamburgers de Congregazione Olandese-Alemanna opgericht, die in de Livornese Chiesa della Madonna een eigen altaar kreeg met een in marmermozaiek uitgevoerde fiere Nederlandse leeuw.

De Nederlandse leeuw in de Chiesa della Madonna

Begraafplaats vermomd als tuin

Maar al gauw telde de 150 tot 200 man sterke Nederlandse gemeenschap vooral protestanten van wie er onvermijdelijk af en toe iemand overleed. Daarom volgde in 1642 de stichting van een protestantse begraafplaats die echter vermomd werd als tuin, om de Inquisitie om diezelfde tuin te leiden.

In 1840, toen Livorno een fikse groei doormaakte, werd de Giardino Olandese verplaatst naar zijn huidige locatie in de Via Mastacchi. Met medeneming van de meest prominente grafstenen, die nu weer goed zichtbaar zijn als getuigenis van de eeuwenoude band tussen de Nederlanden en Livorno, waar ook nu nog een Nederlands honorair consulaat is gevestigd.

De Hollanderskerk

In de 19^e eeuw, toen Livorno zijn vrijhandelsstatus verloor en de Nederlandse handelsvloot heel wat minder prominent was geworden, liep de Nederlandse gemeenschap geleidelijk aan leeg, om plaats te maken voor Duitsers en Zwitsers. Maar in 1864 werd door de congregatie nog wel een protestantse kerk gesticht aan de Scali degli Olandesi, de Hollanderskade.

De kerk, die deels gefinancierd werd door een collecte in Nederland en een forse gift van prinses Marianne, de dochter van koning Willem I, staat in de volksmond nog altijd bekend als de Chiesa degli Olandesi, ook al heeft er nooit een Nederlandse dominee gepreekt.

Het neogotische gebouw, dat de afgelopen halve eeuw heeft leeggestaan, verkeert nu in een erbarmelijke staat. Het verlaagde plafond is ingestort nadat in de zestiger jaren een flatgebouw er praktisch tegenaan werd geplempt. Vele generaties duiven hebben een zware laag guano achtergelaten en de pinakels voor de façade zijn deels afgebroken.