De oude stad Bergamo Alta

Bergamo ligt in Lombardije, even ten noordoosten van Milaan. De stad heeft circa 120.000 inwoners en heeft een laag gelegen gedeelte (Bergamo Bassa) en een hoog gelegen gedeelte (Bergamo Alta). Vooral het hooggelegen gedeelte is erg de moeite waard.

In 2020 was Bergamo een van de steden die het zwaarst getroffen werd door de corona-epidemie. Iedereen herinnert zich vast nog wel de horrorbeelden van lijkkisten in legertrucks.

Gelukkig is die tijd voorbij en is Bergamo weer de stad van de polenta e osei, stracciatella-ijs en volgens de schrijver Stendhal zelfs ‘de mooiste stad die ik ooit heb gezien’.

Samen met Brescia is Bergamo uitgeroepen tot culturele hoofdstad van Italië in 2023.

Geschiedenis van Bergamo Alta

Bergamo Alta is een van de oudste steden van Lombardije. In 1200 v Chr. werd het gesticht door de Liguriërs. Daarna kwamen de Etrusken, de Galliërs en de Romeinen. De stad werd vervolgens verwoest door Goten, Hunnen en Vandalen. Daarna maakte de stad deel uit van het Lombardische Hertogdom.

In de 13de eeuw waren er bloedige vetes tussen de familie Colleoni, die tot de Welven, aanhangers van de paus, behoorden en de familie Suardi, die de keizer steunden (Ghibellijnen).

De Visconti’s probeerden hier een einde aan te maken. Maar pas onder de Venetianen keerde de rust terug. Na Napoleon behoorde het toe aan Oostenrijk en in 1861 ging het dan eindelijk op in het nieuwe Koninkrijk Italië.

De Leeuw: symbool van Bergamo

De leeuw was hét symbool van Venetië en stond voor macht, majesteitelijkheid en voor de heilige Marcus (San Marco in het Italiaans). Op het beroemde Piazza San Marco in Venetië zie je dan ook hoog op een van de twee pilaren een bronzen leeuw.

De Venetianen namen dit symbool mee naar Bergamo. Als je goed oplet, zie je overal in de stad leeuwen:

• Bijvoorbeeld bij de Fontana Contarini.
• 2 leeuwen bewaken de Santa Maria Maggiore.
• Een leeuw is afgebeeld op de poorten van Bergamo.
• Ook op gevels staan vaak leeuwen afgebeeld.

Hieronder een aantal tips voor de leukste bezienswaardigheden, het lekkerste eten en de beste overnachtingsplekken in de città alta van Bergamo.

Funicolare

Neem vanaf het laaggedeelte van de stad, vlak bij Porta Nuova de kabeltrein (Funicolare) omhoog naar de bovenstad. Dit is een pendeltreintje dat de lage stad met de hoge stad verbindt.

Het werd gebouwd in 1887 naar een project van een zekere ingenieur Alessandro Ferretti. In de negentiende eeuw onderging de funicolare nog enkele aanpassingen en werd deze verder gemoderniseerd.

Het hoogteverschil dat de funicolare overbrugt is 85 meter op een helling van maximaal 52%. In de 2 wagons kunnen 50 mensen per wagon worden vervoerd, maar dan is het ook erg vol! Er zijn slechts een paar zitplaatsen, maar het is een beleving op zich om hiermee op en neer te gaan. Kaartjes zijn verkrijgbaar bij de tabaccaio om de hoek.

Deze funicolare gaat dwars door de vestingmuur heen. De rit eindigt in het Palazzo Rota-Soardi, daterend uit de 14^de eeuw.

Hier is nu California Bakery gevestigd, waar je een mooi uitzicht hebt over de laaggelegen stad en omgeving.

Mocht je liever willen lopen, dat kan ook, links bij de Funicolare zijn trappen (scorlazzini genaamd) die je naar boven kunt nemen. Je komt dan uit bij de Porta San Giacomo, de mooie wit marmeren poort van Bergamo.

Hier loop je verder omhoog tot aan het Piazza Mercato delle Scarpe. Lang geleden was dit kleine plein het centrum van de schoenmakerswijk. Hier komt ook de funicolare uit.

Piazza Vecchia

Als je vanaf de funicolare rechts omhoogloopt kom je op het Piazza Vecchia. Dit is een van de mooiste pleinen van Italië.

Het Piazza Vecchia is ook een gezellig plein met veel restaurantjes en terrasjes. In het warme seizoen is het hier heerlijk toeven tussen de Italianen en de toeristen. 

Het is geweldig om door de smalle straatjes te struinen met allerlei winkeltjes van (merk)kleding tot banketbakkers, die hun typische dolci Bergamaschi aanprijzen in de etalages. De verleiding is groot om toch te zwichten voor zo’n heerlijk taartje…

Hier vind je ook het Palazzo della Ragione, de Biblioteca Civica, het Palazzo del Podestà en de Torre Civica. 

Onder de portici van het Palazzo della Ragione zie je een zonnewijzer uit de 18^de eeuw. De zonnestralen schijnen door een zeven meter hoge geperforeerde plaat en geven aan in welke sterrenbeeld we leven.

Beklim de Torre Civica, of ga met de lift naar boven. Hier heb je een mooi uitzicht over Bergamo tot aan de voorlopers van de Alpen. Deze toren wordt ook wel Il Campanone genoemd. Elke avond om 10 uur slaan de klokken 100 keer, deze traditie dateert uit de tijd dat de stadspoorten voor de nacht werden gesloten.

Op het plein staat ook de Fontana Contarini, die momenteel gerestaureerd wordt. De fontein is achthoekig en rondom staan beelden van slangen, sfinxen en leeuwen die de fontein bewaken. Vroeger diende de fontein als waterreserve bij tijden van droogte.

In 1870 schonk de podestà (burgemeester) van Venetië de fontein aan de inwoners van Bergamo. Later stond op deze plek een standbeeld van Garibaldi, maar dat is naar de benedenstad verplaatst en zo kon de fontein terugkomen.

Piazza del Duomo

Als je door de portici van het Palazzo della Ragione door loopt kom je op het Piazza del Duomo, met de Dom, de Santa Maria Maggiore, de Capella Colleoni en het Battistero.

• 

• 

• 

• 

De Santa Maria Maggiore is gebouwd in de 12^e eeuw in romaanse stijl met ook gotische elementen. Het interieur stamt uit de baroktijd, circa 1600-1700 en is overweldigend met heel veel schilderijen, gobelins (wandtapijten) en oude fresco’s uit de 14^e eeuw.

In deze kerk ligt de beroemde operacomponist Donizetti begraven. Donizetti was bijzonder productief, soms componeerde hij wel 4 opera’s in een jaar, in totaal heeft hij meer dan 70 opera’s op zijn naam staan.

De Capella Bartolomeo Colleoni is een van de mooiste voorbeelden van de Renaissance in deze streek. Doe hier vooral wat de oude vrouwtjes van Bergamo je aanbevelen: ‘raak de ballen van Colleoni aan’!

Deze vind je op het hek voor de kapel, het zijn er 3 en als je ze aanraakt heb je meer kans om zwanger te worden. Je ziet vanzelf welke ballen het meest worden aangeraakt. De oorsprong van dit ongebruikelijke wapen komt waarschijnlijk door de naam Colleoni en de Italiaanse vertaling van testikels: coglioni.

Dan blijft de vraag waarom het er 3 zijn. Het gerucht ging dat Bartolomeo was geboren met een zeldzame afwijking waardoor hij drie testikels had en dat deze daarom op het wapen staan. Een leuke uitleg, maar hetzelfde wapen was al in gebruik voor de geboorte van Bartolomeo!

Naast de Santa Maria Maggiore staat het Battistero uit 1340 (tijdelijk gesloten) en hier tegenover de Dom.

Deze kerk heeft een 19e-eeuwse gevel en een 17e-eeuws interieur met vele kostbare schilderijen. In de dom liggen de bisschoppen van Bergamo begraven en hier is ook een standbeeld te bewonderen van Paus Johannes XXIII (1914-1963) die in Bergamo werd geboren en in 2014 heilig werd verklaard.

Venetiaanse muren

In de Venetiaanse tijd zijn er hoge stadsmuren rondom Bergamo Alto gebouwd, inmiddels staan de muren op de UNESCO Werelderfgoedlijst. De muren strekken zich uit over 5 km en je kan er overheen lopen.

Onderweg passeer je de stadspoorten, Porta San Lorenzo, Porta Sant’Agostino (waar een deel van de universiteit is gevestigd), Porta San Giacomo en de Porta Sant’Alessandro.

Deze poorten werden vernoemd naar de kerken die plaats moesten maken voor de muur die gebouwd werd.

De Porta San Lorenzo noemen de Bergamezen ook wel de Porta Garibaldi. Hier trok namelijk het leger van Garibaldi Bergamo binnen om de stad te bevrijden van de Oostenrijkers.

EXSA (gevangenis van Sant’Agata)

Dit gebouw stamt uit de 14^e eeuw, was in de 18^e eeuw een klooster en in de 19^e  en 20^e eeuw een gevangenis.

Daarna werd het verwaarloosd totdat het in 2015 voor het eerst weer heropend werd voor tentoonstellingen, vergaderingen, workshops, evenementen enzovoorts.

De toegang is gratis en je krijgt een goede indruk hoe verschrikkelijk het was om hier opgesloten te zijn.

Castello di San Vigilio

Vanaf de Porta di Sant’Alessandro gaat nog een kabeltreintje naar het kasteel dat op 497 m hoogte ligt. Hier woonden eeuwenlang de heersers van Bergamo. Het is gebouwd in de vorm van een ster en heeft 4 torens.

Er is ook een tunnel gevonden die naar de stadsmuren loopt. De speleologische vereniging Le Nottole organiseert rondleidingen in de tunnels. Loop vooral ook verder naar Belvedere di San Vigilio, vanaf hier heb je een prachtig uitzicht.

Orto botanico di Bergamo (botanische tuin)

Deze tuin ligt vlak bij de Porta San Alessandro. In 1972 werd deze tuin aangelegd en vernoemd naar de botanicus Lorenzo Rota.

De tuin hoort nu bij het Museo di scienze naturali (Museum voor natuurwetenschappen). Vooral in de warme zomermaanden is het fijn om hier wat verkoeling te zoeken.

Hoe kom je in Bergamo?

Bergamo is vanaf Utrecht ruim 11 uur rijden (bijna 1.100 km).

Het heeft een eigen vliegveld: ‘Orio al Serio’. Easyjet, Ryanair en ook Transavia vliegen hier vanaf respectievelijk Amsterdam, Eindhoven en Rotterdam/Den Haag naartoe.

Met de trein reis je klimaatvriendelijk via Bazel en Monza naar Bergamo.

Overnachten en uit eten

Er zijn voldoende overnachtingsmogelijkheden in Bergamo.

Bekijk hier de beste B&B’s, hotels en vakantiehuizen.

Om de stad zijn ook verschillende mogelijkheden om te kamperen met de camper (Area Sosta Camper/Camper Parking Area).

Wil je op de camping staan, in een tent of mobile home? Dan is Camping La Tartufaia aan een meertje even buiten de stad een aanrader.

Mocht je willen overnachten in de bovenstad, houdt er dan rekening mee dat er weinig parkeerplaatsen zijn.

Een van de echte streekgerechten is de zoete vogeltjespolenta, polenta e osei. Dit is een zoete variant op het eeuwenoude en traditionele gerecht dat wél uit echte polenta en echte vogeltjes met kleine snaveltjes bestond.

Deze legden de bakkers de polenta werden gelegd en daarna eten de mensen ze in hun geheel. Tegenwoordig is dit alleen op de zoete polenta nog in gebruik.

De taartjes zijn gemaakt van 2 zachte in de rum gedrenkte taartbodems.

Men besmeert deze met abrikozenjam met daartussen een vulling van poedersuiker, geklopt eiwit, boter, bloem en cacao.

De taartjes bedekt men dan met een dun vel marsepein en vervolgens bestrooit men ze met gele suiker. Daar bovenop komen ten slotte de met cacao bestrooide marsepeinen vogeltjes. Een calorierijk taartje, maar zeker het genieten waard!

Heb je liever de echte polenta? Eet in Bergamo Alta dan vooral in restaurant Polentone op het Piazza Mercato delle Scarpe. Dan proef je waarom Bergamo ook wel de hoofdstad van de polenta heet. Een andere tip: casoncelli alla bergamasca, dat is ravioli met ham en boter.

Het stracciatella-ijs is in 1961 bedacht door Enrico Panattoni, de toenmalige eigenaar van La Marianna, vlak bij de Funicolare San Vigilio, sla deze dus zeker niet over.