Aart Heering
Hij heet nog steeds Spelacchio (Kaalkoppie), maar hij is niet langer kaal. De kerstboom op het Romeinse Piazza Venezia, die drie jaar geleden binnen de kortste keren zijn naalden verloor en daarmee de wereldpers haalde, is ditmaal fier en groen en zal dat wel blijven ook tot Driekoningen. Maar deze Kerst biedt al een nieuwe steen des aanstoots, die de aandacht even afleidt van het debat over Covid-19 en de klaagzangen over de gedwongen soberheid. Het presepe (de kerststal) op het Sint-Pietersplein is dit jaar ingrijpend gemoderniseerd en de meer traditioneel ingestelde burgers kunnen dat maar moeilijk verkroppen.
Het moet gezegd: de Spelacchio van dit jaar is een heel nette spar, die tegen de achtergrond van het pompeuze monument voor koning Victor Emanuel II waardig en bescheiden overkomt. In tegenstelling tot vorig jaar, toen sponsor Netflix de boom had omgeven met kermisachtige attracties, staat hij nu, 23 meter hoog en versierd met honderdduizend led lichtjes en 800 ballen, in zijn eenzame glorie mooi te wezen.
Het stadsbestuur heeft ditmaal de kosten alleen gedragen en dat maakt Spelacchio, in de woorden van burgemeester Virginia Raggi, tot ‘metafoor van deze stad. Rome wordt steeds mooier en is aan het herrijzen, net als het stadsbestuur’. Dat is wel wat veel van het goede, maar ja, in maart worden er in Rome verkiezingen gehouden, de veel bekritiseerde burgemeester wil herkozen worden, en dan krijg je dit soort poenig taalgebruik. Spelacchio kan er ook niks aan doen.
Twee kilometer verderop, aan gene zijde van de Tiber, staat midden op het Sint-Pietersplein de andere Romeinse kerstattractie, de Vaticaanse kerststal. Die staat daar natuurlijk elk jaar, maar deze keer is bewust gebroken met de figuratieve traditie met haar standaard onderdelen: de weezoete blik van de Madonna, het stralend kindeke, de serviele Jozef, de aanbiddende herders, de rustieke stal en het vriendelijke landschap. Niks van dat alles dus.
In plaats daarvan stuit je op een kaal podium onder een afdak van glas en staal, bevolkt door keramiekfiguren die het midden houden tussen Egyptische godheden, Russische matrioska’s en hedendaagse astronauten en waarin je met enige moeite de personages van het Bijbelverhaal kunt ontwaren. (Zelf deden ze me ook denken aan de poppetjes van de schilder Enrico Baj en ze stammen dan ook uit die periode: het presepe werd tussen 1965-75 vervaardigd door de leerlingen van een liceo artistico in Abruzzo.)
De kunstcritici konden het wel waarderen, maar op de modale Romein kwam het postmoderne kersttafereel vooral vervreemdend over. Stadskrant Il Messaggero sprak van een ‘bizarre Star Trek-voorstelling’. In de commentaren op de Facebookpagina Vatican News wordt het kunstwerk afgedaan als lelijk, kil, gruwelijk en zelfs duivels.
- ‘Zonder enige christelijke waarde.’
- ‘Jezus, vergeef deze rotzooi.’
- ‘Deze lelijkheid verbeeldt de decadentie van een bepaald soort katholicisme.’ Enzovoort.
Voor sommige traditionele gelovigen is het ook een mooie gelegenheid om nog eens van leer te trekken tegen de naar hun idee veel te vernieuwende paus: ‘Una immonda porcata degna di questo papa nero.‘ (‘Vuile zwijnerij, deze zwarte paus waardig’, waarin dat laatste een verwijzing is naar Franciscus’ jezuïetenachtergrond.)
‘Dit staat wel erg ver af van de idee van absolute en objectieve schoonheid die de christelijk-katholieke kunst 2000 jaar lang heeft geïnspireerd’, schrijft de kleine rechtse krant Libero, die de kerststal omschrijft als een ‘nachtmerrie’ en als een belediging voor de regio waar hij is vervaardigd: ‘Hierin is niets van de oprechtheid, van de goedheid des harten, van het intens beleefde katholicisme van Abruzzo, een streek die overvloeit van prachtige religieuze kunst.’
Daar wil ik het bij laten, maar wie nog verder wil zwelgen in bigotte gramschap, kan zijn hart ophalen op Twitter. Trefwoorden: presepe vaticano.
Comments