Italiaanse film: Terraferma

Terraferma vertelt een zeer actueel verhaal. Dat van Afrikaanse vluchtelingen die met gammele bootjes de poort naar Europa zoeken. Die poort vinden ze vaak in de vorm van Lampedusa, het Italiaanse eiland dat dichter bij bij de kust van Afrika dan bij het vasteland van Italië ligt.

In Terraferma (dat dus letterlijk ‘vasteland’ betekent) komt een vissersfamilie (zoon, moeder en opa) voor grote dilemma’s te staan als ze – tegen de regels in – opvang bieden aan de illegale vluchtelingen.

Op welk eiland Terraferma zich precies afspeelt, wordt niet duidelijk. Wel dat het om een van de vulkanische eilandjes rondom Sicilië gaat. De Italiaanse familie kampt zo met haar eigen problemen. Naast dat de inkomsten uit de visserij vrijwel stil komen te liggen, is ook de vader van de twintiger Filippo hun een aantal jaren eerder ontvallen.

Zo goed en zo kwaad als dat gaat zorgt moeder Giulietta voor haar enigszins simpele zoon te zorgen, terwijl ze droomt van een beter bestaan aan de wal. Opa Ernesto zorgt voor een klein beetje inkomsten met zijn vissersboot en Filippo helpt hem daarbij. Ze hebben min of meer al de beslissing genomen dat dit het laatste seizoen zal zijn. Na de zomer wil de Giulietta de boot het liefst verkopen om dan met een klein beetje geld de boel de boel te laten en het eiland te ontvluchten.

Voorlopig moeten ze de zomer nog door zien te komen en uit geldgebrek verhuren ze hun onderkomen aan een groepje jonge toeristen, terwijl ze zelf in de schuur moeten slapen. Tijdens een dagje vissen ontdekken Filippo en zijn grootvader dan een groep Afrikaanse vluchtelingen op een vlot. Ze nemen contact op met de kustwacht, die hun beveelt in de buurt te blijven, maar verder niets te doen.

Een aantal Afrikanen is echter van het vlot af gesprongen en zwemt in hun richting. De grootvader vindt dat ze moeten handelen naar ‘de wetten van de zee’. Ze redden een aantal vluchtelingen van de verdrinkingsdood en ontfermen zich over een zwangere vrouw en haar kind.

De zwangere vreemdelinge bevalt van een baby in het huis van de Italiaanse familie, maar de overige vluchtelingen geven zich aan bij de politie. Die meldt zich vervolgens bij Ernesto en Filippo als zij de volgende dag hun gasten op een vaartochtje mee willen nemen. Of zij soms vluchtelingen hebben helpen onderduiken? En of zij wel een vergunning hebben voor het varen met toeristen? De confrontatie eindigt met de inbeslagneming van de boot, waardoor de problemen zich verder opstapelen.

Verboden vluchtelingen te redden

Terraferma is actueel, want we hebben de beelden van vluchtelingen uit Afrika of Lampedusa en andere Italiaanse eilandjes het afgelopen jaar vaak voorbij zien komen. De film is ook een aanklacht tegen de ‘regels’ die schippers verbieden deze mensen uit zee te ‘redden’, ook al kunnen zij dan verdrinken.

Mooi is ook dat de Afrikaanse jonge moeder zichzelf speelt. Tim Nit T. – zoals de vrouw heet – is daadwerkelijk een aantal jaren geleden met een boot naar Lampedusa gekomen en heeft het als een van de weinigen overleefd. Ze woont nu in Nederland en is zwanger van haar eerste kind.

Lome sfeerbeelden

Regisseur Emanuele Crealese weet het drama in schitterende, lome sfeerbeelden te vatten en dat mooi te combineren met de coming of age-achtergrond van een eenvoudige eilandbewoner. Het komt in het begin misschien wat traag op gang, maar als de familie de vluchtelingen eenmaal heeft opgepikt, dan komt het allemaal een een stroomversnelling en kijkt het ondanks de trage cameravoering gemakkelijk weg. Ook duidelijk is de hint naar het toerisme: wat is eigenlijk het verschil met de in badkleding gehulde massa’s die bij iedere aankomst van de veerboot het eiland overstromen en de zogenoemde ‘illegale’ vreemdelingen?

De hoofdrol bij deze film is in ieder geval weggelegd voor de cinematografie: kleur- en contrastrijk en met prachtige plaatjes van verlopen vissers en hun bestaan op het eiland.

Terraferma won de prijs voor beste film op het filmfestival van Venetië. Ook is de film de Italiaanse Oscar-inzending voor de categorie ‘beste buitenlandse film’ en hij draait vanaf 8 maart in de Nederlandse filmhuizen.

Terraferma bij bol.com
Cast: Filippo Pucillo, Donatella Finocchiaro & Mimmo Cuticchio
Regisseur: Emanuele Crialese
Verschijningsdatum op dvd: september 2012