Lotje Lomme
Van de uitgever: in deze 3 generaties omspannende familieroman doet Elisa, een jonge, Zuid-Italiaanse vrouw, haar afkomst uit de doeken aan de hand van de sprookjes en leugens die haar verwanten zichzelf en elkaar vertelden. Op basis van nagelaten brieven reconstrueert ze hoe haar grootouders elkaar leerden kennen en hoe haar ouders na moeizame amoureuze verwikkelingen uiteindelijk tot elkaar kwamen. Een verhaal van gefnuikte dromen en bedrogen liefdes – van familieliefde en familiehaat.
Echt wel heel goed geschreven, deze Italiaanse klassieker. Eigenlijk is het een eigentijdse psychologische thriller. Er wordt de hele tijd gespeeld met de fantasie van mensen, die mettertijd wanen worden. Mensen die arm zijn, die fantaseren over leven in weelde en zich zo gedragen, terwijl de realiteit bitterhard is.
De oorzaken van waanzin
Het is een beetje freudiaans gedacht dat aan waanzin een overdaad aan fantasie schuilging. Naast middelengebruik of medicatiebijwerkingen zijn trauma en stress nu meer gangbaar als wetenschappelijk verklaarbare oorzaken.
Het boek is daarmee ook wel een kind van zijn tijd, het is geschreven in de jaren 50. Er wordt de suggestie gewekt van een correlatie tussen fantasie en waanzin. In dat boek is dat progressief uitgelegd: het begint met de grootouders van Elisa, het versterkte bij de ouders van onder invloed van sociaal-economische deprivatie, de maatschappelijke factor die bijdraagt aan de ontsporing.
Waanzin is een samenspel van psyche en maatschappij, zo laat Elsa Morante ons weten. De waanzin lijkt daarnaast ook nog eens een interpersoonlijk spel van een folie à deux, waarbij waanideeën door verschillende personen worden gedeeld en de jonge Elise het idee geven van Leugens en tovenarij.
Ingenieus psychologisch spel
Elisa houdt zich staande en doet als volwassene verslag van wat haar als kind is overkomen. Maar door de perspectiefwisselingen zie je naast de belevenissen van haar voorouders, ook de wereld van haar als kind waarin zij werd geconfronteerd met ingewikkeld gedrag. Daardoor ontstaat een bijzonder verhaal dat ingenieus in elkaar zit.
Het maakte het boek op driekwart van het verhaal wel zwaar om uit te lezen, vanwege de psychologische diepte van het verhaal. De sociaal-economische teloorgang van de familie en het verlies van familieleden wordt minder uitgediept in sociale zin; wat dat betekent voor het psychisch welzijn.
Doordat gedachten, leed, verlangens en dromen allemaal in eenzaamheid worden beleden, de ouders van Elisa spreken allebei niet over hun verleden in hun huwelijk, wordt de waanzin natuurlijk des te groter en het literaire psychologische effect sterker.
Charme, gekscherendheid, impulsiviteit en berekening
Verder geeft het boek een mooi beeld van de Zuid-Italiaanse armoede en cultuur. Het katholicisme, de mooie sier, de gekscherende drang naar lichtzinnige frivoliteit. Het buitenleven, de luiken om de hitte buiten te houden. De emotionele overgave, je zou het passie kunnen noemen en de kwetsbaarheid die dat met zich meebrengt.
Een sleutelfiguur in het verhaal is Edoardo, die mij erg deed denken aan Mozart in de film Amadeus van 1984. Een combinatie van charme, gekscherendheid, impulsiviteit en berekening. Een lichte vorm daarvan hoort bij het Italiaanse dolce vita, waarin je van het leven geniet en waarbij die emoties in kleine hoeveelheden worden aangetroffen.
Als het echter een voltreffer is, leidt het al snel tot emotionele mishandeling. Maar de personages in deze roman leven hun emoties niet met mate. Zoals jaloezie, toch ook een bekende emotie onder Italiaanse mannen, een tornado die in het verhaal ook een rol speelt.
Goed geschreven psychologische roman, literair ingenieus en met veel diepte. Geen makkelijk boek, maar wel eentje dat je uit móét lezen en het einde maakt alles de moeite waard.
Elsa Morante (1912-1985) is een monument in de naoorlogse Italiaanse literatuur. Ze is het grote voorbeeld voor auteurs als Elena Ferrante en Silvia Avallone – en terecht, want haar werk is nog even relevant en sprankelend als toen het voor het eerst werd gepubliceerd. Na het succes van Het eiland van Arturo, dat zeer lovend werd ontvangen door pers en lezers, volgt nu de allereerste Nederlandse vertaling van Leugens en tovenarij uit 1948. Bron: Uitgeverij Wereldbibliotheek
Leugens en tovenarij
door: Elsa Morante, vertaald door: Manon Smits
800 blz.
€ 49,99 (harde kaft, ook verkrijgbaar als e-book voor € 17,99)
Wereldbibliotheek, juni 2022
ISBN 9789028452657
Comments