Column: no carte di credito!

We hebben het in Rome allemaal wel eens meegemaakt. Na de maaltijd in een knusse trattoria komt de eigenaar aanzetten met een voddig papiertje met wat klakkeloos neer gekalkte hiëroglyfen en een totaalbedrag.

Na enig aandringen kun je een wat meer gespecificeerde rekening krijgen, maar die moet dan wel contant worden voldaan omdat ‘de pinautomaat kapot is’.

Deze scène is geen uitzondering. Betalen met de kaart is in kleine winkels en restaurants vaak onmogelijk en soms staat het ook duidelijk aangegeven: no carte di credito.

En het komt ook buiten de horeca maar al te vaak voor. Een Romeinse loodgieter die een bonnetje uitschrijft moet – althans in mijn ervaring – nog worden uitgevonden.

De secretaresse van mijn oogarts vraagt steevast of het ‘met of zonder bon’ moet en de tandarts heeft zich tot de laatste snik verzet tegen de invoering van de POS (afkorting van Point Of Sale), zoals de pinautomaat in goed Italiaans heet.

Zelfs bij de notaris moest een goede vriendin voor het voorlezen van een testament naast het officiële tarief van € 900 (toch al niet goedkoop) ook nog eens 200 euro in het handje geven.

Zodoende is het jaarlijks verslag van de Italiaanse belastingdienst altijd weer goed voor een fikse dosis gnuiven, gemopper en ongeloof. Armlastige juweliers en hoteliers, ondernemers die stelselmatig minder verdienen dan hun werknemers, verlieslijdende winkeliers en cafés en restaurants die volledig van klandizie verstoken lijken: het is een bonte frauduleuze verzameling, die elke Italiaan maar al te goed kent en die een zware druk legt op de overheidsfinanciën.

Het totale bedrag dat de staatskas daardoor jaarlijks misloopt ligt volgens een onderzoekscommissie van het ministerie van financiën op zo’n 109 miljard euro. Volgens het pas verschenen rapport ontduiken zelfstandigen maar liefst 68% van de inkomstenbelasting, voor een totaal van 33 miljard euro per jaar.

Om nog maar niet te spreken van een btw-ontduiking van 36 miljard. Bij werknemers ligt de belastingdiscipline hoger, om de eenvoudige reden dat de poet bij hen aan de bron wordt ingehouden, zodat er niet meer dan 3,6% op het appèl ontbreekt.

Een serieuze aanpak van deze praktijken zou veel geld in het altijd lege laatje van de staat brengen. Elke regering kondigt dat bij haar aantreden dan ook fier aan, maar neemt vervolgens weer rap gas terug, omdat ontduikers en ontwijkers nu eenmaal goed zijn voor miljoenen stemmen.

Bovendien beschouwen die zichzelf niet zo zeer als dieven van de gemeenschap, maar veeleer als succesvolle strijders tegen een vijandige en inhalige overheid. (Een goede verklaring daarvoor bieden historici Arthur Weststeijn en Pepijn Corduwener in hun boek Proeftuin Italië.)

De belastingmoraal is in Italië dus zacht gezegd niet bijzonder hoog en is er ook niet beter op geworden in de 20 jaar dat in het land een voor belastingfraude veroordeelde politicus het hoogste woord voerde.

Dat merkte ik afgelopen maand nog eens op de grote landelijke protestbijeenkomst van de rechtse oppositie tegen de regering van Partito Democratico en Vijfsterrenbeweging.

Voor circa 200.000 manifestanten bereed een reeks van sprekers, onder wie de partijleiders Silvio Berlusconi (Forza Italia), Giorgia Meloni (Fratelli d’Italia) en natuurlijk Matteo Salvini, de capitano van de Lega en gedoodverfd toekomstige premier, hun gebruikelijke stokpaardjes: immigratie, onveiligheid en het ‘volksverraad’ van democraten en Vijfsterrenbeweging, die afgelopen zomer met elkaar in zee gingen om een kabinet Salvini te vermijden. 

Maar het meest populairste thema was toch de fiscale voorstellen van het ‘rood-gele’ kabinet: een verbod op contante betaling bij transacties boven de € 1.000 (is nu € 3.000); de verplichting voor zelfstandigen om een POS te installeren; en celstraf voor ontduikers boven de € 50.000. 

Kortom, een ‘fiscale dictatuur’, zo viel van het podium te horen, die ‘de dood van de kleine zelfstandige’ zou betekenen. Het daarop volgende luide applaus kwam natuurlijk van de Leg- aanhang zelf, maar is ook een veeg teken voor de regeringspartijen, die eveneens azen op de stemmen van de zelfstandigen. 

Ik maak me daarom sterk dat betalingen zonder bon en POS daarom vooralsnog niet uitgeroeid zullen zijn.

Even om te lachen: dit gebeurt er wanneer je in Zuid-Italië om een bonnetje vraagt…