10 hoogtepunten van Parma (en een klassiek Parmezaans recept)

‘Het is bijna ongelofelijk dat je in een stad van minder dan 200.000 inwoners op een gebied van 260 vierkante kilometer zo’n grote hoeveelheid aan talent en monumenten vindt.’ Aldus Corrado Augias in zijn boek I Segreti d’Italia. Het verleden is in Parma volgens hem meer dan elders nog tastbaar aanwezig in de prachtige straten en pleinen, in de monumentale gebouwen en in de smakelijke gerechten.

Een van de Parmezaanse specialiteiten heet heel toepasselijk de Duchessa di Parma, naar de belangrijke en populaire hertogin, Maria Luisa, 2de echtgenote van Napoleon, die in de 19e eeuw het Hertogdom van Parma en Piacenza bestierde. Het recept van dit gerecht volgt aan het eind van dit stuk. Eerst de bezienswaardigheden.

1. De kathedraal van Parma

De kathedraal van Parma is gewijd aan de ten hemel opgenomen Maria en is een van de meest representatieve romaanse gebouwen. Ze werd ingewijd in 1106. De gevel heeft een zadeldak, 3 loggia’s en drie portalen en een toren die tussen 1284 en 1294 werd gebouwd. Aan een tweede toren werd begonnen in 1602, maar deze was instabiel en werd meteen weer afgebroken.

Binnenin heeft de kathedraal een driebeukige structuur en bevat beeldhouwwerken van aanzienlijk belang. Zowel de rechter als de linker muur van de kathedraal worden volledig in beslag genomen door fresco’s van Lattanzio Gambara waarin episodes uit het Nieuwe Testament zijn afgebeeld.

De door Correggio tussen 1525 en 1530 geschilderde koepel is een van de meesterwerken van de 16e-eeuwse Italiaanse kunst. Het is een weergave van de Hemelvaart van de Maagd omringd door apostelen, efeben en engelen met muziekinstrumenten.

Wat het meest opvalt, is de wervelende verstrengeling van figuren die de Maagd begeleiden naar de kring van de gezegenden. In het midden van de koepel bevindt zich Christus, neerdalend uit het licht. Ook van belang is de Kruisafname van Antelami, een meesterwerk van gotische kunst uit 1178.

2. Baptisterium van Parma

Het achthoekige baptisterium van Parma ligt naast de kathedraal. In 1196 werd begonnen met de bouw en in 1307 werd het voltooid. De architectuur is daardoor een voorbeeld van de overgang van de late romaanse naar de gotische periode.

Het gebouw is bekleed met roze marmer uit Verona. Het westelijke portaal is gewijd aan de Verlosser, het noordelijke aan de Maagd Maria en het zuidelijke portaal heet het Levensportaal. De koepel van het baptisterium is van fresco’s voorzien door ambachtslieden uit de Povlakte, onder invloed van Byzantijnse iconografische modellen.

Het gewelf is verdeeld in 6 concentrische horizontale banden: in de eerste band (beginnend vanaf de onderkant) zijn episodes uit het leven van Abraham afgebeeld; in de tweede het leven van Johannes de Doper; in de derde de glorieuze Christus met de Maagd en de Doper, omringd door profeten en koningen; in de vierde de Apostelen en Evangelisten; in de vijfde het hemelse Jeruzalem met zijn muren, gevolgd door de hemel met de vaste sterren en ten slotte de Empyreum (hoogste deel van de hemel).

In het midden van het gebouw bevindt zich het grote achthoekige doopvont van Verona-marmer, verhoogd op dubbele treden. Het heeft geen bijzondere decoraties.

3. Teatro Regio di Parma

Dit is een van de belangrijkste theaters in Italië, gebouwd in 1821-29 in opdracht van de eerdergenoemde Maria Luigia. Het theater heeft een neoklassieke gevel met een portiek met een dubbele rij ramen.

Het werd (met weinig succes) ingehuldigd op 16 mei 1829, in aanwezigheid van de hertogin, met de opera Zaira, speciaal gecomponeerd door Vincenzo Bellini.

Het plafond van de zaal werd in 1828 gedecoreerd door Giovan Battista Borghesi met figuren van de grootste toneelschrijvers (Seneca, Goldoni, Alfieri, Euripides, Plautus, Aristophanes en Metastasio).

Borghesi beschilderde ook het gordijn met de allegorie ‘Triomf der Wijsheid’, die de heerschappij van Maria Luigia voorstelt.

De zaal wordt verlicht door een enorme luchter van 1100 kg, die in Parijs werd gemaakt. Elk jaar wordt hier een festival gehouden ter ere van Giuseppe Verdi die in het nabijgelegen Busetto geboren is.

4. Auditorium Paganini

Het Auditorium Paganini, vernoemd naar de musicus die Maria Luigia in 1836 tot het hoofd van het Hertogelijk Orkest benoemde is ontworpen door Renzo Piano en geopend in 2001. Het Auditorium is ontstaan uit de verbouwing van de historische suikerraffinaderij Eridania die er van 1899 tot 1968 in bedrijf was. Het is sinds 2015 gastheer van de Filarmonica Arturo Toscanini.

5. Het Pilottacomplex (Palazzo di Pilotta)

De Pilotta, een imposant paleis en symbool van de hertogelijke macht van de familie Farnese, is vandaag de dag een uniek monumentaal complex.

Het Theater van Farnese, de Nationale Galerij met werken van Correggio, Parmigianino, Canaletto en veel meer, het Nationaal Archeologisch Museum en de Palatijnse Bibliotheek met de Galleria dell’Incoronata zijn er verenigd.

6. Basilica Santa Maria della Steccata

De Steccata-kerk, een prachtig voorbeeld van de Parmezaanse Renaissance architectuur, werd gebouwd op een plek een populaire religieuze traditie kende. Sinds 1392 stond hier namelijk een oratorium dat was gebouwd om een miraculeus beeld van Johannes de Doper te huisvesten.

Er ging het gerucht dat dit beeld talrijke wonderen verrichtte en daarom was het nodig om een hek (steccato) te plaatsen om het te beschermen tegen de menigten die stopten om te bidden.

De naam van de volgende grote kerk die werd gebouwd om het kostbare beeld te eren en waardig te bewaken, is dus afgeleid van deze populaire legende.

Boven het hoogaltaar is nog steeds het laatste werk van Parmigianino te zien, De wijze en dwaze maagden. Ook van Parmigianino zijn de twee orgeldeuren aan weerszijden van de ingang.

7. Het Toscanini-huis

Dirigent Arturo Toscanini werd in 1867 in Parma geboren en stierf in 1957 in Riverdale (New York). Als dirigent werd hij een van de grootste in zijn vakgebied, waarbij hij prestigieuze orkesten dirigeerde in de grootste theaters ter wereld (La Scala, Metropolitan, Bayreuth).

Als fervent tegenstander van het fascisme bracht hij de laatste 20 jaar van zijn leven door in de Verenigde Staten, waar hij op 90-jarige leeftijd overleed.

Zijn geboortehuis, gelegen in de populaire wijk Oltretorrente, werd ter gelegenheid van de 100ste verjaardag van zijn geboorte in 1967 omgebouwd tot een museum.

8. Parco Ducale Parma

Voor een moment van rust en ontspanning kun je naar het hertogelijke park dat is ontworpen en aangelegd in 1560 (en uitgebreid in de 18e eeuw). Het is versierd met beeldengroepen. In het park vinden we het oude Palazzo Ducale en het Palazzetto Eucherio Sanvitale, gebouwd in renaissancestijl.

9. Kerk van de Heilige Annunziata

De Annunciatiekerk, gebouwd na 1566, bestaat uit een ellipsvormig middengedeelte met daartussen 10 kapellen met steunberen. In het grandioze interieur vind je het grote koor met een door stucwerk versierde triomfboog. Van de schilderijen in de kerk verdient het grote altaarstuk in de apsis, een Madonna met kind en heiligen geschilderd in 1518, bijzondere aandacht.

10. De stad Parma met haar mooie straten en pleinen zelf!

Een routebeschrijving van een stadswandeling langs alle hoogtepunten kun je hier downloaden.

En dan is het nu tijd voor een Parmezaans recept.

Recept: Duchessa di Parma

Het Parmezaanse gerecht bij uitstek, dat de naam draagt van de door de burgers geliefde hertogin Maria Luigia. Het is een vleesgerecht voor de secondo, tweede gang, gemaakt met de twee belangrijkste culinaire verworvenheden van Parma: de parmiggiano, gerijpte kaas en de prosciutto, gedroogde ham. Het is in feite een variant van de saltimbocca alla romana.

(Let op: er is ook een dolce met de naam Duchessa di Parma, een zoete taart).

Ingrediënten voor de Duchessa di Parma

Hoofdgerecht voor 3 personen

• 6 dunne plakjes kalkoenfilet
• 6 plakjes parmaham
• 6 plakjes Parmezaanse kaas
• 2 eetlepels witte bloem
• extra vergine olijfolie
• een klontje boter
• een paar eetlepels room
• zout
• een half glas droge marsala
• salie

Bereiding van de Duchessa di Parma

1. Leg de plakjes kalkoenfilet op het werkblad. Leg op elk plakje een plakje prosciutto crudo.
2. Neem de Parmezaanse kaas, liefst niet te rijp, en snijd deze in niet te dunne plakjes. Leg de Parmezaanse kaas over één helft van elk plakje ham.
3. Sluit elk hertoginnetje (zo noemt men de plakjes) aan 3 kanten met tandenstokers. Smelt de boter in een pan met antiaanbaklaag in een druppel extra vergine olijfolie.
4. Bestuif ondertussen elke plak. Leg de hertoginnetjes in de pan en bak ze aan beide kanten bruin. Kruid met salie en een snuifje zout.
5. Blus af met Marsala-wijn, laat het alcoholische deel verdampen en voeg de kookroom toe.
6. Laat nog 5 – 6 minuten verder garen en dien gloeiend heet op.