Pistachestrijd op Sicilië

De grootste producent ter wereld van pistachenoten is Iran, met de VS als goede tweede. Maar de lekkerste, gezondste (want gekweekt zonder pesticiden) en meest groene komen van Sicilië, van de droge, door de zon geblakerde hellingen van de Etna.

Tussen 300 en 900 meter hoogte kronkelen hier tussen de brokken gestolde lava iele, grillig gevormde boompjes omhoog die in de zomer de smakelijke vette nootjes opleveren. Ze zijn hier omstreeks de tiende eeuw geïntroduceerd door Arabieren, die toen over Sicilië heersten en heten daarom in het Siciliaans ook niet pistacchio, zoals in de rest van Italië, maar frastuca, een verbastering van het Arabische frastuq.

Bronte

Het centrum is het stadje Bronte, in de provincie Catania, dat bijna geheel leeft van de pistacheoogst en -verwerking. De pistache van Bronte krijgt door de vulkanische mineralen en de Siciliaanse zon en droge lucht een intens aroma en wordt daarom meestal ook niet als gebruikt als hartig hapje, maar als grondstof voor Siciliaanse zoetigheden als torrone en cassata, voor het originele pistache-ijs, als ingrediënt van worst en mortadella en natuurlijk als pastasaus. Bijvoorbeeld voor de fameuze fusilli al pesto di pistacchio.

Pistacheoogst in Bronte, Sicilië:

De Italiaanse productie van 3.900 ton – waarvan ruim 3.800 op Sicilië – bedraagt amper één procent van het wereldtotaal, maar de vraag is groot en ruim 60% is daarom bestemd voor de export. De opbrengst blijft echter laag en de oogst duur, omdat op de steile en ruige hellingen van de vulkaan de noten alleen met de hand geplukt kunnen worden.

Het groene goud

Zodoende kost in de groothandel een kilo gepelde pistachenoten al gauw 50 euro, terwijl import uit Iran weinig meer dan een tiende daarvan doet. Geen wonder dus, dat in Bronte het lokale product bekend staat als het ‘groene goud‘.

Geen wonder ook dat de pistache van Bonte een van de meest nagemaakte Italiaanse lekkernijen is. Vaak gaat het daarbij om regelrechte vervalsingen, waarbij nootjes uit Syrië of Turkije als Siciliaans worden verkocht. In andere gevallen is er sprake van legale vernachelarij, wanneer op de Etna gevestigde ondernemingen goedkope pistachenoten importeren en verpakken en die vervolgens aan de man brengen als fatto of confezionato a Bronte. Een klassieke truc, die ook bij producten als bij voorbeeld (zogenaamd) Toscaanse olijfolie vaak wordt toegepast.

DOP

Om consument en producent daartegen te beschermen heeft de EU in 2009 aan de echte pistacchio verde di Bronte het predicaat Denominazione di Origine Protetta (DOP: herkomstgarantie) gegeven. Kijk in de delicatessenzaak (of op het internet) dus niet alleen naar het woord Bronte, maar controleer ook de DOP-aanduiding.

Sinds kort wordt het groene goud van Bronte echter belaagd door concurrentie in eigen huis. Ook in Raffadali, een landbouwgemeente in de Zuid-Siciliaanse provincie Agrigento, worden pistachenoten verbouwd, zij het op kleinere schaal dan in Bronte – 400 ton tegen 3.400 – en Raffadalli heeft onlangs ook een DOP-aanvraag ingediend.

In Bronte zien ze dat niet graag en dat was dan ook de aanleiding voor een van die heerlijke regionale prestigegevechten waar Italiaanse steden, dorpen en buurtschappen zo goed in zijn.

‘Onze lavabodem geeft ons product een unieke kwaliteit waar niets en niemand tegenop kan!’ betoogt de voorzitter van het consortium van pistacheboeren van Bronte.

Zijn collega van Raffadelli brengt daartegenin, dat er met de kalkrijke aarde in zijn regio ook niks mis is en dat zijn nootjes ‘als enige het voor ons lichaam onmisbare palmoleïnezuur bevatten’.

Zo, die zit! Op de site van het consortium valt verder te lezen dat eeuwen voordat ze er op de Etna mee begonnen, in de provincie Agrigento al pistachenoten werden verbouwd, zodat Raffadelli eigenlijk het oudste recht heeft.

Of dat ook de reden is, weet ik niet, maar de regio Sicilië heeft al ingestemd met de DOP-aanvraag. Het Italiaanse ministerie van landbouw moet nu nog zijn fiat geven en daarna is het de beurt aan de Europese Commissie. Als alles meezit, kan het dit jaar nog geregeld zijn waarna Sicilië niet één maar twee pistache-DOP’s rijk is.

In Bronte halen ze demonstratief hun schouders erover op: ‘Laat ze maar komen. Wij zijn niet bang!’