Siciliaanse toestanden – Roberto Pennino

In zijn nieuwste boek Siciliaanse toestanden neemt advocaat-auteur Roberto Pennino je mee op een betoverende en meeslepende reis door het hart van Sicilië. Als zoon van een Siciliaanse vader en een Nederlandse moeder, heeft Pennino een scherp oog voor de complexiteit en de rijke geschiedenis van dit fascinerende eiland. Van het bruisende Palermo tot het sfeervolle Siracusa, van het historische Agrigento tot het levendige Messina, neemt Pennino de lezer mee op een boeiende verkenningstocht van uiteenlopende plekken en levendige verhalen.

Begin dit jaar werd maffiabaas Matteo Messina Denaro nabij Palermo opgepakt. Hij wist zo’n 30 jaar uit handen van de politie te blijven en leefde in de tussentijd een heel normaal leven, dronk zijn wijntje in het café en werd geregeld gesignaleerd in het dorp. Niemand die de politie hierover tipte, want op Sicilië geldt de omertà.

Geen gewoon eiland

Sicilië neemt een aparte plek in binnen Italië, blijkt hieruit. Een unieke door eeuwen van Griekse, Romeinse, Normandische en Gotische overheersing ontwikkelde aard en cultuur, maar tegelijkertijd oer-Italiaans.

Nee, Sicilië is geen gewoon eiland. Het draagt de sporen van Griekse, Romeinse, Byzantijnse, Arabische, Normandische en Gotische overheersing, wat heeft geleid tot een cultuur die zowel uniek als onmiskenbaar Italiaans is. Daarbij hoort ook een stevig wantrouwen tegen alles wat vanuit de overheid komt. Op Sicilië lost men zijn zaakjes zelf op.

Goethe, de beroemde Duitse dichter, benadrukte het belang van Sicilië bij het begrijpen van Italië als geheel, en met Siciliaanse toestanden kun je dieper duiken in de ziel van dit prachtige eiland.

De stelling van voormalig burgemeester Leoluca Orlando, dat dé Siciliaan niet bestaat (waar hebben we dat eerder gehoord?), weerspiegelt de vele invloeden die de lokale bevolking hebben gevormd.

Pennino neemt deze notie ter harte en weeft het door zijn verhalen heen, waarbij hij benadrukt dat de diverse overheersingen hebben geleid tot een complexe identiteit waarin trots en conflict naast elkaar bestaan.

Het citaat van schrijver Andrea Camilleri over Sicilië als een ‘glorieuze bastaard’ krijgt in dit boek een diepere betekenis naarmate Pennino de verhalen van zijn voorvaderen en hedendaagse familieleden deelt.

Gelaagd en levendig

Siciliaanse toestanden is niet zomaar een reisverslag, maar een gelaagd en levendig portret van een eiland dat doordrenkt is van geschiedenis en emotie. Pennino’s vermogen om de cultuur en tradities van Sicilië tot leven te brengen, zorgt ervoor dat je wordt ondergedompeld in een wereld vol rituelen, gebruiken en lokale festiviteiten.

Met scherpe humor en helderheid beschrijft hij de essentie van het eiland en zijn inwoners, waardoor je het gevoel hebt dat je samen met hem door smalle straatjes slentert en de geur van Siciliaans street food opsnuift.

Een belangrijk thema in het boek is de schaduw van de maffia, die zich diep in de geschiedenis en het sociale weefsel van Sicilië heeft genesteld. Pennino schuwt niet om deze duistere kant aan te pakken en werpt licht op het turbulente jaar 1992, toen de brute moord op onderzoeksrechters Falcone en Borsellino leidde tot een golf van verzet tegen de georganiseerde misdaad. Dit keerpunt in de geschiedenis wordt door Pennino met zorgvuldige aandacht beschreven en geanalyseerd.

Ook beschrijft Pennino in een van de hoofdstukken een bijzondere traditie uit Prizzi, het dorp van zijn voorouders. Het is een traditie die op Paaszondag plaatsvindt en die teruggaat op de middeleeuwen. Bewoners dragen dan rode pakken en afschrikwekkende metalen maskers. Ze representeren duivels en laten zich vergezellen door een figuur in een geel pak, die de Dood zelf moet voorstellen. Het is de jaarlijks terugkerende ‘dans van de duivels’.

Wat Siciliaanse toestanden nog boeiender maakt, zijn de foto’s die het boek verrijken. Zowel afkomstig uit Shutterstock als de persoonlijke collectie van de auteur, bieden deze beelden visuele context en brengen de plaatsen en mensen tot leven die in de tekst worden beschreven. Morbide is de post-mortemfoto van Pippo Pennino, een familielid van de auteur dat op 17-jarige leeftijd overleed door ‘het boze oog’. Het is alsof je een venster krijgt in de kleurrijke en soms ook duistere wereld van Sicilië.

Op reis door tijd en ruimte

Behalve als advocaat heeft Pennino duidelijk meer talenten. Zijn vermogen om zijn familiegeschiedenis in levendige verhalen te beschrijven, getuigt van een diepgaand begrip en liefde voor Sicilië. Als schrijver heeft hij een meeslepende stijl die de lezer vasthoudt en meevoert op een schijnbaar willekeurige reis door de tijd en ruimte. Daarbij volgt de auteur geen bijzondere rode draad of tijdlijn.

In het kort is Siciliaanse toestanden een leuk en voor Italië-liefhebbers herkenbaar boekje dat een breder inzicht geeft in de ziel van Sicilië. Elke pagina word je ondergedompeld in de kleuren, geuren en geschiedenis van dit eiland, en Pennino’s scherpe observaties, pakkende verhalen en beknopte stijl maken het boek moeilijk neer te leggen. Als er één minpunt is, is het dat het boek dikker had mogen zijn, zodat je langer kunt genieten van de prachtige reis die het biedt.

Als Siciliaanse toestanden een voorbode is van wat komen gaat, dan kunnen lezers zich verheugen op meer betoverende verhalen van deze auteur. Met Pennino als gids is het lezen van dit boek bijna als het reizen naar Sicilië zelf. Een must-read voor iedereen die geïnteresseerd is in Sicilië, geschiedenis, cultuur en de kunst van het vertellen van verhalen. Steek het in je koffer als je op reis gaat naar Italië, en zeker als je naar Sicilië afreist.

Siciliaanse toestanden
door: Roberto Pennino
192 blz.
€ 22,50
Edicola, juni 2023
ISBN 9789493300682