Toscaanse zomerverrassingen: klassiek in Scansano en de Napoleon Experience op Elba

In Toscane is ’s zomers heel wat te doen voor toeristen met een voorliefde voor cultuur en geschiedenis. Zo kun je in de Maremma je hart ophalen aan klassieke muziek en op Elba in de voetsporen van Napoleon treden.

Muziek bij de Etrusken

Bach, Vivaldi, Monteverdi en Händel, bij het ochtendkrieken uitgevoerd door de blazers van de Sixtijnse kapel tegen de achtergrond van een Etruskische opgraving. Met als toegift een goed glas plaatselijke wijn.

Dat kun je op zondag 2 juli meemaken in Ghiaccioforte, een Etruskische stad in de gemeente Scansano in de Maremma, het nog ongerepte zuidwesten van Toscane. Het ochtendconcert maakt deel uit van Morellino Classica 2023, een internationaal muziekfestival dat dit jaar in juli en augustus voor de 12de keer wordt gehouden.

De naam van het festival verwijst naar de Morellino di Scansano. Deze droge rode wijn, die net als de elders in Toscane geproduceerde Chianti voor minstens 85% uit de Sangiovese druif wordt gemaakt, mag bogen het merk DOCG, ofwel garantie voor herkomst en kwaliteit.

In Italië wordt Scansano daarom automatisch met geassocieerd met de Morellino. Wijn is inderdaad het product bij uitstek van de streek, zoals ook te zien is door het grote aantal enoteche in de rustieke Middeleeuwse borgo van Scansano.

Tip: Bezoek de plaatselijke, door 170 producenten gedreven, Cantina Sociale dei Vignaioli, die naast Morellino ook andere plaatselijke wijnen als Ciliegiolo en Bianco di Pitigliano aanbiedt. Bij de presentatie van het Festival op de Vereniging van de Buitenlandse Pers in Rome werden we onthaald op 3 varianten Morellino van de Tenuta Pietramora: Germile, mijn persoonlijke favoriet Brumaio en Petramora.

In de afgelopen jaren is daar dankzij het festival de naam Scansano ook verbonden met klassieke muziek. ‘Ik zou de journalisten van de buitenlandse pers willen uitnodigen om Scansano niet slechts als oord van wijn te beschouwen maar ook als terra della musica,’ zei Antonio Bonfilio, de oprichter van het festival, daarom tijdens de presentatie op de Associazione della Stampa Estera, de vereniging van de buitenlandse pers in Rome.

Het festival van ‘de grote muziek tussen de heuvelen van de Morellino di Scansano’, zoals het heet in het programma, is een internationale aangelegenheid, met in totaal 15 optredens van musici uit Italië, Frankrijk, Groot-Brittannië, Zuid-Korea en Rusland. (De organisatoren hebben die laatste niet willen boycotten, met het argument dat politiek en muziek 2 verschillende zaken zijn.)

De uitgevoerde werken zijn klassiek, inclusief modern klassiek, met componisten als Philip Glass en Astor Piazzolla. De locaties zijn schitterend, van het 19^e eeuwse Teatro Castagnoli, de schouwburg van Scansano, tot de Chiesa di San Giorgio, de kerk van Sint Joris, in het nabije Montemarano, het Castello di Potentino in Seggiano en het wijngoed Val delle Rose op het gebied van provinciehoofdstad Grosseto.

Het publiek is een interessante mengeling van plaatselijke bewoners, eigenaars van tweede huizen in de regio, en toeristen uit heel Europa. Dat staat garant voor een ongedwongen en vakantieachtige atmosfeer, die nog wordt versterkt doordat na afloop van elk concert de bezoekers glazen Morellino aangeboden krijgen: bij klassieke muziek hoort tenslotte een klassieke wijn.

Hier vind je het programma. Helaas alleen in het Italiaans, omdat het festival niet over de fondsen beschikt om ook vertalingen te verzorgen.

Op Elba met Napoleon

Napoleon Bonaparte werd na zijn desastreus verlopen veldtocht in Rusland en de verloren slag bij Leipzig verbannen naar Elba. De Franse ex-keizer verbleef maar 10 maanden op het eiland voor de Toscaanse kust, van 3 mei 1814 tot 26 februari 1815, toen hij naar Frankrijk ontsnapte om later dat jaar bij Waterloo definitief te worden verslagen.

Dat weet (bijna) iedereen, maar minder bekend is dat Napoleon in die 10 maanden ook werkelijk als vorst heerste over het eiland en daarbij een grote activiteit aan de dag legde. Hij liet als residentie 2 grootse villa’s aanleggen, hield zich bezig met de plaatselijke wijnbouw, moderniseerde de winning van ijzer en marmer, probeerde (vergeefs) om op het eiland een hoogoven te bouwen.

Napoleon ontwierp zelfs de vlag van Elba: een wit doek met een diagonale rode streep waarop drie vergulde bijen, een oud symbool van de Franse koningen.

Elba is vermaard om zijn stranden, wijn en typische, vooral op vis gebaseerde, gastronomische specialiteiten. Maar voor wie daarnaast ook geïnteresseerd is in cultuur, geschiedenis en trekking, biedt de napoleontische traditie net even wat extra’s. Voor de plaatselijke VVV, die het toeristenseizoen graag wil verlengen tot na de zomer, was dat een goede reden om bezoekers in de maanden mei, september en oktober de Napoleon Experience voor te schotelen, een reeks van tentoonstellingen, concerten, gekostumeerde herdenkingen, opgehangen aan de persoon van de beroemde oud-inwoner.

Het programma omvat onder meer een tentoonstelling van mode in de tijd van Napoleon en wandelingen met een gids naar het Santuario della Madonna del Monte, een 627 meter hooggelegen heiligdom, waar Napoleon in het geheim zijn minnares Maria Walewska ontmoette.

Restaurants op het eiland serveren maaltijden op basis van recepten uit de tijd van Napoleon, zoals de cappon di galera, een Ligurische specialiteit op basis van geweekt brood en verschillende soorten vis, en de coscio di suino dell’imperatore, een ‘keizerlijke’ varkenspoot. Met als afsluiting een glaasje Aleatico, de aromatische wijn van Elba die van Napoleon als eerste in de geschiedenis het predicaat DOC (herkomstgarantie) kreeg toegekend.

Voor de liefhebbers is er tenslotte de mogelijkheid om een ‘napoleontisch paspoort’ te verwerven door een tocht in 8 etappes langs locaties die iets met de voorname balling van doen hebben:

1. Het Palazzina dei Mulini, Napoleons stedelijke residentie in Portoferraio, waar de veerboten naar Elba aanmeren.
2. De neoklassieke Villa di San Martino buiten Portoferraio, zijn zomerverblijf.
3. De schilderachtige haven van Marciana Marina.
4. Het Mineralogisch Museum MUM in de buurtschap San Piero.
5. Het Spiaggia della Paolina, het strand waar volgens de legende Napoleons zuster Paolina .Borghese placht te zonnebaden.
6. Het heiligdom van Monserrato in Porto Azzurro.
7. Het Mineralenpark van Elba.
8. En tenslotte de door Napoleon ontworpen vlag van het eiland, wapperend boven het Forte Stella in Portoferraio.

Op elke plek worden stempels uitgedeeld als bewijs van het bezoek. Wie ze alle 8 heeft, mag een ‘paspoort’ van het vorstendom Elba mee naar huis nemen. Toch leuk gevonden.

Meer informatie vind je hier. (Het programma voor na de zomer is nog niet compleet en wordt regelmatig bijgesteld.)