Trump: de Amerikaanse Berlusconi?

In een artikel voor The Intercept vergelijkt de Italië-kenner Alexander Stille de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump met Silvio Berlusconi. Het is ongetwijfeld bedoeld als een waarschuwing aan de Amerikaanse kiezer. Bezint eer ge begint! Maar in hoeverre klopt de vergelijking eigenlijk?

Om dat te kunnen beoordelen moeten we eerst begrijpen wie Berlusconi eigenlijk is. Of was, want Berlusconi’s rol lijkt nu dan toch eindelijk uitgespeeld. Ter gelegenheid van mr. B.’s 80ste verjaardag las ik Beppe Severgnini’s La pancia degli Italiani uit 2011. Het boek waarin deze kenner van de Italiaanse ziel een poging doet om het fenomeen B. aan buitenlanders en toekomstige Italianen uit te leggen. Niet aan huidige Italianen, want dat heeft volgens de auteur geen zin. ‘Die hebben hun mening allemaal al gevormd en rotsvast verankerd.’

10 verklaringen voor de populariteit van Berlusconi

Severgnini geeft in zijn boek tien verklaringen voor de relatieve populariteit van Berlusconi onder het Italiaanse volk. Niet iedereen steunde hem (alles wat links is verafschuwt hem als ware hij de duivel zelf), maar Berlusconi kreeg onder de stemgerechtigden voldoende steun om drie keer de verkiezingen te kunnen winnen. Bovendien hebben alle schandalen hebben hem er nooit definitief onder gekregen.

De onderbuik van Italië

Aan de belangrijkste reden van Berlusconi’s succes die de auteur gevonden heeft, is de titel van het boek te danken. Berlusconi was de buikspreekpop van een belangrijk deel van de natie. Hij zei wat de (onder)buik dacht. Als zakenman met jarenlange ervaring en succes als projectontwikkelaar had Berlusconi een uiterst scherp gevoel ontwikkeld voor wat er onder de Italianen leefde. Wat wilden ze, waar droomden ze van, waar gingen hun verlangens naar uit? Berlusconi vertelde zijn kiezers wat ze horen wilden. Hij verleidde ze door ze te imiteren. Hij was de eerste echte West-Europese populist.

Controle over de informatievoorziening

Dat Berlusconi ondertussen vooral ook zijn eigen zaken behartigde, bleek er voor zijn aanhangers niet echt toe te doen. Ook al niet doordat Berlusconi de informatievoorziening aan juist zijn electoraat stevig in handen had. Zijn kiezers informeerden zich alleen via de tv en keken naar de programma’s die Berlusconi in handen had..

Wie de kans krijgt, gebruikt die

Het voor Berlusconi positieve nieuws werd benadrukt en steeds herhaald (een van de door Berlusconi veel toegepaste marketingtrucs), het slechte nieuws weggemoffeld. Hooguit 10% van de Italianen informeerde zich goed genoeg om de maskerades te kunnen doorzien, stelt Severgnini. En toen het niet meer te ontkennen viel dat Berlusconi zijn positie gebruikte, haalde menige Italiaan zijn schouders op. ‘Chi può, fa. Chi non fa è perché non può.’ Wie de kans krijgt, gebruikt die. Wie dat niet doet, heeft gewoon de kans niet gehad.

Hij is net zoals zij

Een andere belangrijke factor die Berlusconi’s populariteit verklaart, is zijn menselijkheid. Hij doet zich niet beter voor dan hij is. Hij is een man, dus heeft hij een zwak voor mooie vrouwen. Hij houdt ervan foute moppen te vertellen en de kwajongen uit te hangen. Hij is geen heilige, hij is zoals zijn kiezers die zich gerustgesteld voelen. Zijn gedrag biedt vergeving voor het hunne.

Berlusconi’s rijkdom en en de glitter en glamour schaadden hem niet want hij mat zich een sterrenstatus aan. Net als de door het publiek zo bewonderde Hollywood-sterren. Van de moderne, wereldse Triniteit geld-succes-macht was Berlusconi de profeet.

Flair en humor

Severgnini behandelt de tien door hem geselecteerde thema’s met veel flair en humor. La pancia degli Italiani is een bij tijd en wijle hilarisch boek. Je begint warempel beter te begrijpen waarom Berlusconi zo populair kon worden en blijven. Sterker nog: je begint hem ook zelf wat sympathieker te vinden!

Is Trump dan de Amerikaanse Berlusconi? Trump lijkt me een onbehouwen botterik vergeleken met de subtiele, geslepen Berlusconi. Zijn echt zwarte kant komt echter minder aan bod. De vermeende maffiabanden, omkoping, corruptie, intimidatie en wie weet nog wel ergere zaken. Daarvoor moeten we toch echt naar studies als die van de aan het begin genoemde Alexander Stille.

Berlusconi en de Italianen (La pancia degli Italiani)
Door: Beppe Severgnini (vertaald door Miriam Bunnik)
172 blz.
prijs: € 5
Nieuw Amsterdam, mei 2011
ISBN: 9789046810309